ZNACZENIE: Inaczej domniemanie.
UŻYCIE: Presumpcja to synonim domysłu, określenia tego używa się przede wszystkim w terminologii prawniczej. Dawniej presumpcją określano też zarozumiałość.
PRZYKŁAD: Presumuję, że postponujesz Iworyjczyków, czyżby to przejaw ojkofobii?
ETYMOLOGIA: łac. praesumptio – przypuszczenie.
ZNACZENIE: Zdolność pozwalająca odróżnić istoty ludzkie od innych stworzeń.
UŻYCIE: Prohaireza to wyróżniona przez Epikteta zdolność pozwalająca odróżnić istoty ludzkie od innych stworzeń. Definiuje ją jako samookreśloną, niezniewoloną, niepodległą, zdolną do używania wrażeń i rozumiejącą ich użycie – zdolność umysłową, której podlegają wszystkie inne ludzkie zdolności. Prohaireza jest w pełni aktywna w momencie odczuwania pragnienia lub zniechęcenia, pociągania lub odrazy, zgody lub niezgody.
PRZYKŁAD: Czasem było jej tak trudno podjąć nawet banalną decyzję, że zaczęła zastanawiać się czy na pewno natura wyposażyła ją w prohairezę.
ETYMOLOGIA: gr. προαίρεσις – wola.
ZNACZENIE: Osoba amatorsko interesująca się jakąś dziedziną sztuki lub nauki.
UŻYCIE: Dyletant to osoba, która zajmuje się jakąś dziedziną bez odpowiedniego przygotowania, np. w postaci studiów, przez co traktuje temat zbyt powierzchownie. Inne określenie dyletanta to laik. Dyletant często jest określeniem o zabarwieniu negatywnym, jednak może też mieć wydźwięk neutralny – gdy ktoś mówi np. sam o sobie i swojej wiedzy z lekkim przymrużeniem oka.
PRZYKŁAD: Mimo że jestem w tematach architektonicznych kompletnym dyletantem, ogromną frajdę sprawia mi zwiedzanie gotyckich kościołów – nie do końca wiem jednak nawet, w jakim okresie powstawały.
ETYMOLOGIA: wł. dilettare – lubować się.
ZNACZENIE: Inaczej karczma.
UŻYCIE: Austeria to synonim zajazdu, oberży, gospody, szynku. Najbardziej znana jest austeria sławkowska, czyli zabytkowa, XVIII-wieczna karczma w Sławkowie. Znajduje się ona na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego.
PRZYKŁAD: Zastanawiali się, gdzie zorganizować wesele. Pod uwagę brali m.in. austerię.
ETYMOLOGIA: wł. osteria – jadłodajnia, mała oberża.
ZNACZENIE: Sposób rozpoczęcia rozgrywki szachowej.
UŻYCIE: Gambit to otwarcie gry szachowej, w której poświęca się pionka dla uzyskania lepszej pozycji albo szybszego rozwoju figur. Znane są również bardziej ryzykowne gambity, które polegają na oddaniu skoczka lub gońca.
PRZYKŁAD: Rozgrywkę przeciwko komputerowi postanowił rozpocząć gambitem.
ETYMOLOGIA: wł gambetto – podstawienie nogi.
ZNACZENIE: Długo czekać na czyjąś audiencję, na spotkanie z osobą ważną i decyzyjną.
UŻYCIE: Współcześnie czasownik antyszambrować ma wydźwięk żartobliwy, jednak dawniej był to ‚pełnoprawny’ czasownik oznaczający czekanie na spotkanie z decydentem.
PRZYKŁAD: Przez okrągły miesiąc antyszambrował pod drzwiami wszystkich możnych tego świata, jednak i tak nie dostał dofinansowania do swojego nietypowego projektu.
ETYMOLOGIA: fr. antichambre – przedpokój.
POPRAWNIE: Debit to zezwolenie władz na sprowadzanie lub rozpowszechnianie wydawnictw zagranicznych, a w okresie cenzury, zgoda odpowiedniego urzędu na rozpowszechnianie danej pozycji. Debet z kolei w bankowości określa ujemne saldo na koncie, które powstaje na skutek wypłacenia z niego większej ilości środków niż na nim było. W księgowości natomiast debetem nazywa się lewą stronę rachunku rozliczeniowego, czyli miejsce gdzie wpisuje się aktywa.
BŁĘDNIE: Stosowanie wyrazów wymiennie lub na odwrót.
DLACZEGO TAK?: Oba wyrazy wywodzą się od łacińskiego słowa debitum, czyli dług.
