AKLAMACJA VS. EKSKLAMACJA VS. PROKLAMACJA

POPRAWNIE: Aklamacja to synonim jednomyślnego, bez głosowania przyjęcia lub odrzucenia wniosku czy uchwały. Eksklamacja to inaczej wykrzyknienie, okrzyk, wtrącone w tok mowy zdanie wykrzyknikowe, często urwane. Proklamacja z kolei to uroczysta odezwa, oficjalne oświadczenie publiczne w sprawach wielkiej wagi.

BŁĘDNIE: Stosowanie wyrazów wymiennie lub na odwrót.

DLACZEGO TAK?: Wszystkie wyrazy wywodzą się z łaciny. Acclamatio oznacza okrzyk, exclamare – to czasownik oznaczający wołać, a proclamatio – to po łacinie obwieszczenie.

PRESUMPCJA

ZNACZENIE: Inaczej domniemanie.

UŻYCIE: Presumpcja to synonim domysłu, określenia tego używa się przede wszystkim w terminologii prawniczej. Dawniej presumpcją określano też zarozumiałość.

PRZYKŁAD: Presumuję, że postponujesz Iworyjczyków, czyżby to przejaw ojkofobii?

ETYMOLOGIA: łac. praesumptio – przypuszczenie.

PROHAIREZA

ZNACZENIE: Zdolność pozwalająca odróżnić istoty ludzkie od innych stworzeń.

UŻYCIE: Prohaireza to wyróżniona przez Epikteta zdolność pozwalająca odróżnić istoty ludzkie od innych stworzeń. Definiuje ją jako samookreśloną, niezniewoloną, niepodległą, zdolną do używania wrażeń i rozumiejącą ich użycie – zdolność umysłową, której podlegają wszystkie inne ludzkie zdolności. Prohaireza jest w pełni aktywna w momencie odczuwania pragnienia lub zniechęcenia, pociągania lub odrazy, zgody lub niezgody.

PRZYKŁAD: Czasem było jej tak trudno podjąć nawet banalną decyzję, że zaczęła zastanawiać się czy na pewno natura wyposażyła ją w prohairezę.

ETYMOLOGIA: gr. προαίρεσις – wola.

DYLETANT

ZNACZENIE: Osoba amatorsko interesująca się jakąś dziedziną sztuki lub nauki.

UŻYCIE: Dyletant to osoba, która zajmuje się jakąś dziedziną bez odpowiedniego przygotowania, np. w postaci studiów, przez co traktuje temat zbyt powierzchownie. Inne określenie dyletanta to laik. Dyletant często jest określeniem o zabarwieniu negatywnym, jednak może też mieć wydźwięk neutralny – gdy ktoś mówi np. sam o sobie i swojej wiedzy z lekkim przymrużeniem oka.

PRZYKŁAD: Mimo że jestem w tematach architektonicznych kompletnym dyletantem, ogromną frajdę sprawia mi zwiedzanie gotyckich kościołów – nie do końca wiem jednak nawet, w jakim okresie powstawały.

ETYMOLOGIA: wł. dilettare – lubować się.

AUSTERIA

ZNACZENIE: Inaczej karczma.

UŻYCIE: Austeria to synonim zajazdu, oberży, gospody, szynku. Najbardziej znana jest austeria sławkowska, czyli zabytkowa, XVIII-wieczna karczma w Sławkowie. Znajduje się ona na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego.

PRZYKŁAD: Zastanawiali się, gdzie zorganizować wesele. Pod uwagę brali m.in. austerię.

ETYMOLOGIA: wł. osteria – jadłodajnia, mała oberża.