ZNACZENIE: Inaczej gwiazdowy, gwiezdny, dotyczący ciał niebieskich.
UŻYCIE: Miesiąc syderyczny to okres obiegu Księżyca dokoła Ziemi. Także syderalny.
PRZYKŁAD: Miesiąc syderyczny trwa 27 dni 7 godzin 43 minuty i 11,5 sekundy.
ETYMOLOGIA: łac. sidus – gwiazda.
ZNACZENIE: Poddawanie tkanin specjalnemu procesowi, który sprawia że nie mną się one, ani nie kurczą.
UŻYCIE: Dekatyzacja polega na poddawaniu tkanin działaniu gorącej wody (ok. 60° C), pary wodnej i zimnej wody, mającemu doprowadzić do skurczenia się włókien i stabilizacji ich wymiarów. Ma to na celu uniknięcie zbiegania się tkaniny i jej mięcia się w czasie jej użytkowania.
PRZYKŁAD: Nienawidziła prasować; starała się kupować ubrania tylko z dekatyzowanych tkanin, mimo wszystko nie mogła jednak pozbyć się żelazka.
ETYMOLOGIA: fr. décatir – pozbawić tkaninę połysku.
ZNACZENIE: Osoba wróżąca z pośladków.
UŻYCIE: Rumpologia to dziedzina wróżbiarstwa pozwalająca odczytać tajniki ludzkiej osobowości, a także przyszłość człowieka na podstawie kształtu jego pośladków, a także dołków i nierówności na nich występujących. Przykładowo osoba z pupą o kształcie jabłkowatym charakteryzować ma osobę charyzmatyczną, energiczną i kreatywną, a okrągła – optymistę. Rumpologię rozpropagowała Jackie Stalone, matka aktora Sylvestra. Wróżyć można na podstawie fotografii pośladków, jednak eksperci w tej dziedzinie zachęcają do bezpośredniego kontaktu z rumpologiem – przewidywania są wówczas dokładniejsze.
PRZYKŁAD: Najbardziej znanym polskim rumpologiem jest Kazimierz Olszewski. Jego przepowiednie o końcu świata w zeszłym roku najwyraźniej się jednak nie sprawdziły.
ETYMOLOGIA: Neologizm pochodzący od ang. rump – pośladki.
ZNACZENIE: Kryta aleja.
UŻYCIE: Bindaż to kryta aleja ze sklepieniem z kratownicy obrosłej pnączami i rozpiętymi na niej gałęziami m.in. lip. Także berso, kolebka.
PRZYKŁAD: Lato zapowiadają upalne, więc już dziś zaczął w ogrodzie pracować nad bindażem.
ETYMOLOGIA: niem. Bindung – wiązanie.
POPRAWNIE: Aklamacja to synonim jednomyślnego, bez głosowania przyjęcia lub odrzucenia wniosku czy uchwały. Eksklamacja to inaczej wykrzyknienie, okrzyk, wtrącone w tok mowy zdanie wykrzyknikowe, często urwane. Proklamacja z kolei to uroczysta odezwa, oficjalne oświadczenie publiczne w sprawach wielkiej wagi.
BŁĘDNIE: Stosowanie wyrazów wymiennie lub na odwrót.
DLACZEGO TAK?: Wszystkie wyrazy wywodzą się z łaciny. Acclamatio oznacza okrzyk, exclamare – to czasownik oznaczający wołać, a proclamatio – to po łacinie obwieszczenie.
ZNACZENIE: Inaczej domniemanie.
UŻYCIE: Presumpcja to synonim domysłu, określenia tego używa się przede wszystkim w terminologii prawniczej. Dawniej presumpcją określano też zarozumiałość.
PRZYKŁAD: Presumuję, że postponujesz Iworyjczyków, czyżby to przejaw ojkofobii?
ETYMOLOGIA: łac. praesumptio – przypuszczenie.
ZNACZENIE: Zdolność pozwalająca odróżnić istoty ludzkie od innych stworzeń.
UŻYCIE: Prohaireza to wyróżniona przez Epikteta zdolność pozwalająca odróżnić istoty ludzkie od innych stworzeń. Definiuje ją jako samookreśloną, niezniewoloną, niepodległą, zdolną do używania wrażeń i rozumiejącą ich użycie – zdolność umysłową, której podlegają wszystkie inne ludzkie zdolności. Prohaireza jest w pełni aktywna w momencie odczuwania pragnienia lub zniechęcenia, pociągania lub odrazy, zgody lub niezgody.
PRZYKŁAD: Czasem było jej tak trudno podjąć nawet banalną decyzję, że zaczęła zastanawiać się czy na pewno natura wyposażyła ją w prohairezę.
ETYMOLOGIA: gr. προαίρεσις – wola.
ZNACZENIE: Osoba amatorsko interesująca się jakąś dziedziną sztuki lub nauki.
UŻYCIE: Dyletant to osoba, która zajmuje się jakąś dziedziną bez odpowiedniego przygotowania, np. w postaci studiów, przez co traktuje temat zbyt powierzchownie. Inne określenie dyletanta to laik. Dyletant często jest określeniem o zabarwieniu negatywnym, jednak może też mieć wydźwięk neutralny – gdy ktoś mówi np. sam o sobie i swojej wiedzy z lekkim przymrużeniem oka.
PRZYKŁAD: Mimo że jestem w tematach architektonicznych kompletnym dyletantem, ogromną frajdę sprawia mi zwiedzanie gotyckich kościołów – nie do końca wiem jednak nawet, w jakim okresie powstawały.
ETYMOLOGIA: wł. dilettare – lubować się.
ZNACZENIE: Inaczej karczma.
UŻYCIE: Austeria to synonim zajazdu, oberży, gospody, szynku. Najbardziej znana jest austeria sławkowska, czyli zabytkowa, XVIII-wieczna karczma w Sławkowie. Znajduje się ona na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego.
PRZYKŁAD: Zastanawiali się, gdzie zorganizować wesele. Pod uwagę brali m.in. austerię.
ETYMOLOGIA: wł. osteria – jadłodajnia, mała oberża.
ZNACZENIE: Sposób rozpoczęcia rozgrywki szachowej.
UŻYCIE: Gambit to otwarcie gry szachowej, w której poświęca się pionka dla uzyskania lepszej pozycji albo szybszego rozwoju figur. Znane są również bardziej ryzykowne gambity, które polegają na oddaniu skoczka lub gońca.
PRZYKŁAD: Rozgrywkę przeciwko komputerowi postanowił rozpocząć gambitem.
ETYMOLOGIA: wł gambetto – podstawienie nogi.
