POPRAWNIE: W znaczeniu: niechęć, uraza.
BŁĘDNIE: W znaczeniu: ponowny sentyment.
DLACZEGO TAK?: Słowo to wywodzi się z francuskiego ressentiment – odczucie, uraza. Resentyment jest najczęściej urazą odczuwaną przez dłuższy czas i zwykle powracającą na wspomnienie wcześniejszych krzywd.
POPRAWNIE: Okres; czas.
BŁĘDNIE: Okres czasu.
DLACZEGO TAK?: Okres czasu to typowy pleonazm. Okres nie może dotyczyć niczego innego niż czasu, czas z kolei jest okresem, stąd też poprawnie będzie powiedzieć: przez długi okres pozostawał bez pracy; lub: przez długi czas pozostawał bez pracy; ale nie: przez długi okres czasu pozostawał bez pracy. Albo jedno, albo drugie, bo co za dużo, to niezdrowo.
POPRAWNIE: Po linii najmniejszego oporu.
BŁĘDNIE: Po najmniejszej linii oporu.
DLACZEGO TAK?: Określenie „najmniejszy” dotyczy poziomu oporu – ktoś, kto chce wykonać zadanie wkładając w nie jak najmniej pracy wybierze linię, która stawiać będzie najmniej oporu. Nie chodzi więc o wielkość samej linii: nie jest ona ani duża, ani mała, ani gruba, ani cienka. Jest linią najzwyklejszą na świecie, to dopiero opór ma być jak najmniejszy.
POPRAWNIE: „Kongenialny” używany w znaczeniu „dorównujący jakością oryginałowi”.
BŁĘDNIE: Używany w znaczeniu „więcej niż genialny, wybitny”.
DLACZEGO TAK?: Przymiotnik kongenialny jest synonimem bardzo wysokiego, dorównującego oryginałowi poziomu czegoś. Najczęściej określa przekłady literackie, adaptowane dzieła, wykonanie utworu muzycznego. Może także określać bardzo wysoki poziom twórcy – dorównujący talentowi innego artysty. Przymiotnik „kongenialny” pochodzi od łacińskiego congenialis: con – wespół, razem + genialis – genialny, przyjemny.
POPRAWNIE: Ilość – łączy się z rzeczownikami niepoliczalnymi, nieużywanymi z liczebnikiem (np. wystarczająca ilość światła, powietrza); liczba – z rzeczownikami policzalnymi (np. niewystarczająca liczba butów, pokoi). Nie odwrotnie!
BŁĘDNIE: Ilość – stosowana do rzeczowników policzalnych (np. duża ilość uczniów) i liczba – do niepoliczalnych (np. mała liczba hałasu).
DLACZEGO TAK?: Gdy uczymy się angielskiego jest nam wkładane do głów, że much dotyczy rzeczy niepoliczalnych (np. much time), a many – policzalnych (np. many people). Ta sama zasada dotyczy języka polskiego: mówimy mała ilość wody (niepoliczalna), ale duża liczba kranów (policzalne). W przypadku rzeczy trudno policzalnych, również stosujemy „ilość”, np. przeczytałem ogromną ilość książek (tyle, że nie jestem w stanie ich zliczyć). Niektóre rzeczowniki mogą łączyć się z obiema formami, w zależności od kontekstu: „za karę przelicz ile ziaren piasku jest w torebce, pewnie wyjdzie spora ich liczba” (policzalne, choć karkołomne), ale „bardzo smakowała mi wczorajsza kolacja, szkoda tylko, że podano nam tak małą ilość ryżu” (niepoliczalne).
POPRAWNIE: Włączać; wyłączać.
BŁĘDNIE: Włanczać; wyłanczać.
DLACZEGO TAK?: Ten sam błąd wymowy (a czasem nawet zapisu) występuje w przypadku innych czasowników: załączać (nie: załanczać), podłączać (nie: podłanczać), odłączać (nie: odłanczać). Błąd ten wynika z kalkowania sposobu odmiany z czasowników wykańczać czy zakańczać. Najprostszym sposobem zapamiętania prawidłowej formy czasownika „włączać” jest skojarzenie go z rzeczownikiem „włącznik”; do włączania i wyłączenia światła nie używamy wszak „włancznika”.
POPRAWNIE: Przekonujący lub przekonywający.
BŁĘDNIE: Przekonywujący.
DLACZEGO TAK?: Przekonywujący jest skrzyżowaniem przekonującego i przekonywającego. Aby zapamiętać dlaczego akurat te dwie formy są poprawne można skojarzyć je z czasownikami: przekonuję – przekonujący; przekonywać – przekonywający; nie ma czasownika przekonywuć, a więc nie jest poprawna forma przekonywujący.
Czas na innowację!
Po sugestiach niektórych z Was, by do wyrazów i zwrotów dołączyć też takie, które są mylnie stosowane – dziś pierwsze problematyczne wyrażenie: PODAWAĆ W WĄTPLIWOŚĆ.
„Słowo dnia” jest łase na komentarze!
POPRAWNIE: Podawać w wątpliwość.
BŁĘDNIE: Poddawać w wątpliwość; poddawać pod wątpliwość.
DLACZEGO TAK?: Wyrażenie „podawać w wątpliwość” nie sugeruje ubezwłasnowolnienia ani uzależnienia nikogo ani niczego, dlatego mylne jest stosowanie czasownika „poddawać” w miejscu poprawnego „podawać”. Powszechne popełnianie tego błędu może wynikać z zastosowania czasownika „poddawać” w innych konstrukcjach: „poddawać kontroli” czy „poddawać pod dyskusję” – w tych przypadkach „poddawać” jest użyciem poprawnym.
Słowo Dnia 