Tag: obcojęzyczne

FONDUE

ZNACZENIE: Wymawiane „fądi”, akcent na „i”; fondue jest tradycyjną potrawą kuchni szwajcarskiej: w dużym, okrągłym naczyniu roztapiany jest ser, przyprawiony białym winem, gałką muszkatołową, białym pieprzem, etc. W tak przyrządzonej ciepłej masie (wciąż podgrzewanej ustawionym pod naczyniem małym palnikiem lub świeczką) macza się kawałki pieczywa nabite na długie widelce.

UŻYCIE: Klasyczne fondue przyrządza się najczęściej z serów ementalera i gruyere. Popularne jest jednak także fondue mięsne – masa serowa zastępowana jest gorącym tłuszczem, a pieczywo – kawałkami mięsa. Na deser można z kolei podać fondue czekoladowe – w czekoladowej masie macza się nabite na widelce owoce.

PRZYKŁAD: Według szwajcarskiej tradycji, gdy kawałek chleba spadnie do sera mężczyźnie – musi on kupić butelkę wina; gdy to samo przydarzy się kobiecie – całuje mężczyznę, siedzącego po jej lewej stronie. Drogie Panie, pomyślcie dwa razy, zanim wybierzecie miejsce przy stole!

ETYMOLOGIA: fr. fondre – roztapiać, odlewać.

KALOS KAGATHOS

ZNACZENIE: Wymawiane „kalos kagatos”; ideał arystokratycznego wychowania w starożytnej Grecji. Spolszczona wersja to „kalokagatia”.

UŻYCIE: Starogrecki arystokratyczny ideał kalos kagathos, czyli tego, co dobre i piękne, silnie wiązał moralny i estetyczny wymiar zachowań. Osoba odznaczająca się kalos kagathos łączyła w sobie odwagę, etyczne postępowanie i elegancki/piękny wygląd.  Termin ten został spopularyzowany przez grecką arystokrację, która właśnie w ten sposób samą siebie określała. Arystokraci cechowali się nie tylko moralnością, określoną przez męstwo i honor, ale także eleganckim zachowaniem.

PRZYKŁAD: Jak pisze badacz kultury europejskiej W. Jaeger: „Grecki kalos kagathos nosi na sobie równie wyraźne ślady swego arystokratycznego pochodzenia, jak angielski dżentelmen. Pierwotnie oba te określenia odnosiły się do idealnego przedstawiciela warstwy wyższej typu rycerskiego; (…) wraz z upływem czasu, stawał się on, przynajmniej w teorii, (…) powszechnie obowiązującym wzorem”.

ETYMOLOGIA: gr. kalos – piękny, agathos – dobry.

VERTE

ZNACZENIE: Słowo umieszczane na dole strony oznaczające, że czytelnik powinien odwrócić kartkę.

UŻYCIE: Napis verte stosuje się, by upewnić się, że osoba czytająca notatki, ulotkę, etc. nie przeoczy tekstu, który znajduje się na odwrocie strony. Umieszcza się go przede wszystkim, gdy tekst na pierwszej stronie kończy się w sposób, który niekoniecznie sugeruje jego kontynuację.

PRZYKŁAD: Obawiam się, że moje 3- z egzaminu wynika stąd, że nie napisałam „verte” i wykładowca nie przeczytał dalszego ciągu odpowiedzi.

ETYMOLOGIA: łac. verte – znaczenie jak wyżej.

FOYER

ZNACZENIE: Wymawiane „fuaje” (akcent na „e”); korytarz lub przestronne pomieszczenie w teatrze, operze, sali koncertowej, etc., gdzie publiczność gromadzi się podczas antraktów (przerw).

UŻYCIE: Foyer wykorzystywane jest także do spotkań po spektaklu, np. z okazji poczęstunku po premierze. Często we foyer umiejscowiony jest bufet, a także prezentowane są wystawy –  umilające widzom czas w przerwie między aktami przedstawienia.

PRZYKŁAD: Podczas dziesięciominutowego antraktu wybór jest trudny: albo ustawić się w kolejce do toalety albo do bufetu we foyer – na dwie rzeczy nie starczy czasu.

ETYMOLOGIA: łac. focus – palenisko, ognisko domowe.

COUP DE GRÂCE

ZNACZENIE: Wymawiane kud(e)gras (krótkie „e”, akcent na „a”); cios łaski, dobicie konającego.

UŻYCIE: Coup de grâce to ostatni cios zadany śmiertelnie rannemu człowiekowi lub zwierzęciu. Określenie to stosuje się bez względu na to czy umierającym jest przyjaciel czy wróg, cywil czy żołnierz, czy osoba ta cierpli czy nie (np. gdy jest nieprzytomna). Coup de grâce może być zadane z litości, by skrócić cierpienia rannego. Przenośnie określeniem tym nazywa się czynność lub zdarzenie kładące czemuś kres. Ważne jest, by w wymowie nie pomijać ostatniego „s”, w przeciwnym wypadku bowiem, zwrot ten oznaczałby „cios tłuszczu”, jak w opisanym w „Słowie dnia” 19 stycznia określeniu foie gras [fua gra].

PRZYKŁAD: 1. Walka gladiatorów była już praktycznie skończona. Zwycięzca czekał jedynie na znak cesarza, pozwalający wykonać coup de grâce na pokonanym. 2. Księgowy od kilku miesięcy miał z prezesem na pieńku. Gdy wyszły na jaw jego finansowe malwersacje, było to coup de grâce na jego karierze – z wilczym biletem ma małe szanse na znalezienie pracy w zawodzie.

ETYMOLOGIA: fr. coup – uderzenie, cios; grâce – łaska.