ZNACZENIE: Inaczej stanowczy.
UŻYCIE: Peremptoryczny to synonim nieodwołalnego, ostatecznego. Może odnosić się np. do terminu. Także peremptoryjny.
PRZYKŁAD: Dostał peremptoryczny termin na naprawę szkód, jednak i tym razem zawiódł.
ETYMOLOGIA: łac. peremptorius – znaczenie jak wyżej.
ZNACZENIE: Doktryna głosząca potrzebę pewnego wpływu państwa na sprawy Kościoła.
UŻYCIE: Erastianizm głosi potrzebę zwierzchności państwa nad Kościołem w sprawach religijnych, umożliwiająca ograniczoną ingerencję państwa w kwestie doktrynalne i liturgiczne. Stanowi ważny element anglikanizmu, a na podobnej, lecz starszej koncepcji opiera się statut i praktyka rosyjskiego Kościoła prawosławnego.
PRZYKŁAD: Zmiany zmianami, ale na erastianizm w Polsce na razie trudno liczyć.
ETYMOLOGIA: od nazwiska Thomasa Erastusa (właściwe Thomas Lüber, Lieber lub Liebler, 1524-83), szwajcarskiego lekarza i teologa.
ZNACZENIE: Wym. [drua de suit], akcent na ‚a’ oraz ‚i’; prawo twórcy do otrzymywania procentowego wynagrodzenia od ceny jego dzieła odsprzedawanego kolejnemu właścicielowi.
UŻYCIE: Droit de suite to prawo autora oraz jego spadkobierców, do otrzymywania pewnego, określonego w sposób procentowy, wynagrodzenia za kolejną sprzedaż dzieła, w przypadku, gdy odsprzedaż ta ma charakter zawodowy (jest organizowana przez galerie sztuki, domy aukcyjne, itp.). Według różnych źródeł po raz pierwszy droit de suite zastosowano albo w drugiej połowie XIX w. albo na początku wieku XX. Określenie to może także odnosić się do prawa pozwalającego wierzycielowi hipotecznemu domagać się od nabywcy nieruchomości, która jest obciążona hipotecznie, należnej mu sumy.
PRZYKŁAD: Droit de suite zostało wprowadzone, by chronić młodych twórców. Gdy sprzedają swoje działa na początku kariery po bardzo niskich cenach, bez droit de suite byliby pokrzywdzeni, gdy ich twórczość stanie się już rozpoznawalna i wyżej ceniona.
ETYMOLOGIA: fr. droit de suite – dosł. prawo ciągu dalszego, prawo następstwa.
ZNACZENIE: Inaczej ogół adwokatów.
UŻYCIE: Palestra to także określenie zajęcia, zawodu adwokata. W starożytnej Grecji palestrą nazywano z kolei część gimnazjonu przeznaczoną do ćwiczeń w zapasach i walce na pięści. Określa się tak również kij do podbijania piłki w niektórych grach.
PRZYKŁAD: Po przegranej sprawie był wściekły na palestrę, więc wziął w rękę palestrę i sprawiedliwość postanowił wymierzyć sam.
ETYMOLOGIA: łac. palaestra – miejsce, plac, szkoła ćwiczeń zapaśniczych i/lub gimnastycznych.
POPRAWNIE: Zadatek służy do zabezpieczenia interesów obu stron umowy. Zadatkiem może być określona kwota lub rzecz. Najczęściej stosowany jest w umowach przedwstępnych, np. sprzedaży nieruchomości. Zadatek chroni pokrzywdzonego kontrahenta przed niewywiązaniem się drugiej strony z kontraktu – jeśli wykonawca ze swojej winy zerwie umowę, przeciwna strona ma prawo domagać się zwrotu dwukrotności kwoty wpłaconego zadatku. W przypadku odwrotnej sytuacji, zadatek otrzymuje strona, która go pobrała. Zadatek różni się od zaliczki tym, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron, druga strona wzbogaca się o wysokość zadatku, zaliczka jest natomiast zwracana, bez dodatkowych konsekwencji. Zadatek staje się nim tylko wtedy, gdy zostanie to jasno określone w umowie – bez takiego określenia będzie to zaliczka.
BŁĘDNIE: Zgodzenie się na zapis o zadatku, gdy po zerwaniu umowy mamy nadzieję na odzyskanie pieniędzy.
DLACZEGO TAK?: Oba terminy są określone przez przepisy kodeksu cywilnego.
ZNACZENIE: Ułatwianie komuś uprawiania prostytucji podyktowane chęcią zysku.
UŻYCIE: Kuplerstwo najczęściej przybiera formę udostępnienia lokalu, ułatwianie kontaktu klientów z prostytutkami, np. wskazując adres, gdzie czekają panie. W Polsce stanowi przestępstwo, o ile jest dokonywane w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Kuplerstwo nie jest synonimem stręczycielstwa, które polega na nakłanianiu innych osób do prostytucji.
PRZYKŁAD: Zgodnie z wrodzoną uczynnością, nie widział nic zdrożnego w tym, że wskazywał zainteresowanym blok, w którym mieścił się burdel. Swojego zachowania nie nazwałby kuplerstwem, a kumpelstwem.
ETYMOLOGIA: niem. Koppel – smycz, sfora.
POPRAWNIE: Dotacja to nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa udzielana najczęściej przez państwo organizacjom dla poparcia ich działalności. Ma charakter uznaniowy. Donacja z kolei jest pojęciem szerszym, ponieważ oznacza pieniądze lub mienie przekazane dobrowolnie przez donatora osobie lub instytucji. Może też oznaczać dobra ziemskie nadane przez monarchę jako forma nagrody i uposażenia wyższych urzędników państwowych lub wysokich rangą wojskowych.
BŁĘDNIE: Każda dotacja jest donacją, ale nie każda donacja – dotacją.
DLACZEGO TAK?: Dotacja pochodzi od łacińskiego dotare, czyli dać posag, obdarzyć. Donacja ma korzenie również w łacinie, donare oznaczało obdarzać.
ZNACZENIE: Inaczej swoisty.
UŻYCIE: Sui generis to określenie rzeczy lub zdarzenia jedynego w swoim rodzaju. Jest synonimem czegoś osobliwego. Najczęściej określa się tak pomysły, idee.
PRZYKŁAD: Unia monetarna krajów UE to rozwiązanie sui generis. Zobaczymy czy uda się jej przetrwać.
ETYMOLOGIA: łac. sui generis – znaczenie jak wyżej.
ZNACZENIE: Przeszkody uniemożliwiające zawarcie małżeństwa.
UŻYCIE: Impedimenta mogą także unieważniać związek małżeński; także impedymenta. Określenie impedimenta stosowane jest także w grach i książkach, oznacza zaklęcie spowalniające ofiarę, które daje nieznaczną przewagę nad przeciwnikiem.
PRZYKŁAD: Tuż przed ceremonią, okazało się, że pan młody zawarł już kiedyś związek małżeński w Las Vegas. Może nie uniemożliwiłoby to ślubu, jednak wyszło też na jaw, że kilka lat temu zmienił nazwisko, o czym zapomniał poinformować odpowiednie urzędy. Były to wystarczające impedimenta, panna młoda zalała się łzami.
ETYMOLOGIA: łac. impedimentum – przeszkoda, tama.
ZNACZENIE: Inaczej kupczyć.
UŻYCIE: Frymarczenie jest synonimem handlowania czymś nieprzyzwoitym, uwłaczającym godności kupieckiej, rzeczami, które nie powinny być źródłem zysku. Może także oznaczać handel zamienny.
PRZYKŁAD: Niektórzy twierdzą, że we współczesnym świecie wszystko jest na sprzedaż – frymarczy się zarówno kształtem prawa i treścią ustaw, jak i ważnymi państwowymi stanowiskami.
ETYMOLOGIA: niem. Freimarkt – wolny targ.
Słowo Dnia 